تورنگ تپه حدود 17 کیلومتری شمال شرقی گرگان و 60 کیلومتری جنوب شرقی دریای خزر واقع شده است.
این تپه از مجموعهی چند تپه با برجستگی نزدیک به یکدیگر تشکیل شده است که بزرگترین آنها 5/34 متر از سطح زمینهای دشت اطراف بلندتر است. نخستین فصل حفاری در تورنگتپه بهار 1310 هجری شمسی توسط «وولسین» انجام و در آن سه طبقه را شناسایی شد.
سی سال بعد (دههی 1340)، «ژان» حفاری را در این تپه آغاز کرد. وی 13 فصل کاوش انجام داد و نه دورهی فرهنگی را در این مکان، باستانشناسی کرد که قدیمیترین لایهی آن با سفالهای فرهنگی جیتون ترکمنستان و فرهنگ اسماعیلآباد مقایسه شده است و از نظر زمانی به هزارهی پنجم پیش از میلاد تعلق دارد.
در تورنگتپهی گرگان آثاری از دورهی برنز، آهن و نیز آثاری از دورههای هخامنشی، هلنیسی، اشکانی، ساسانی و اسلامی بهدست آمدهاند.
این بنا در۳۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر کرد و در روستای دزک قرار دارد و در دو طبقه و به صورت باشکوهی بدستور لطفعلی خان امیر مفخم بختیاری ساخته شده است . طبقه اول دارای یک هشتی ورودی در وسط است که از طرفین به محوطه بزرگ قلعه منتهی می شود . در طرفین هشتی چهار ایوان قرار دارد که دو ایوان رو به شمال و دو ایوان دیگر رو به جنوب قرار گرفته است و شامل چند اتاق و انبار است . طبقه دوم که از ایوان شمالی طرفین هشتی به آن راه می یابند ، ابتدا از راه پله ها وارد محوطه ای بزرگ به نام حوضخانه می شود که در وسط آن یک سالن بزرگ به نام سفره خانه وجود دارد و اتاق آینه در جوار آن قرار گرفته است . سفره خانه این سالن دارای تزئینات گچبری و نقاشی زیبائی است . اشکال مختلف از قبیل ملائکه به عنوان مظهر پاکی و کله شیر که حاکی از قدرت و دلاوری است و مناظر زیبا از شکار و گچبری های گل و بوته در حاشیه بزرگ و کوچک آن است . سقف چوبی و به شکل قاب بندی است و دارای در و پنجره های سیم کوبی شده است .در کنار سفره خانه اتاقی به نام آیینه خانه قرار دارد که به صورت باشکوهی تزئین شده است. |
این غار از عجایب و نوادر آثارباستانی است. درحدود 1800 تا 2000 سال قبل در دل کوه کرکس و برفراز تپه های آهکی مشرف بر نیاسر کاشان و احتمالاً با مقاصد آیینی و مذهبی به صورت تونل سنگی پرپیچ و خم با ابزارهای ابتدایی کنده شده است. غار نیاسر کاشان شامل مجموعه زیرزمینی و پیچیده ای است که از راهروهای تنگ و طولانی و اتاق ها و چاه های متعددی تشکیل شده و دسترسی به اعماق آنها بدون بهره گیری از وسایل پیشرفته امروزی ممکن نیست. این غار که به ”سوراخ رئیس“ یا ”غار ویس“ شهرت دارد قرن ها نامکشوف ماند و در هیچ یک از متون تاریخی و آثار تحقیقی قرون اخیر و رغم ذکر سایر بناهای تاریخی منطقه نظیر آتشکده نیاسر (بنا شده توسط اردشیر بابکان مؤسس سلسله ساسانیان ) مورد اشاره قرار نگرفته است. از شگفتی های این غار انسان ساخت بودن آن است. کمبود هوا در هیچ نقطه ای از آن احساس نمی شود و حتی در عمیق ترین نقاط آن عمل تهویه به طور طبیعی انجام می گیرد. یکی از فرضیات درمورد منشاء تاریخی این غار بیانگر این است که درساخت آتشکده نیاسر از سنگ های تراشیده شده حاصل از کندن غار استفاده شده است. احتمالاً زمان حفر غار پیش از احداث آتشکده بوده است.