حمام چهار فصل - اراک - استان مرکزی

 

 لینک تصویر

حمام چهارفصل واقع در خیابان شهید بهشتی در نزدیکی سه راه ارامنه در شهرستان اراک قرار دارد. حمام مربوط به دوران قاجاریه است که بینانگذار آن شخصی به نام حاج محمد ابراهیم خوانساری بوده است.

این مکان دیدنی از سال ‪ ۱۳۷۳به محل نگهداری اشیا و اسناد قدیمی تبدیل شده و هم اکنون متجاوز از هزار قطعه اشیای کهن شامل سلاح ، سکه ظروف سفالی ابزار زندگی و شکار و سنگواره از هزاره دوم و سوم پیش از میلاد و دوران بعد از اسلام در این گنجینه نگهداری می‌شود

از سال ‪ ۱۳۸۱بخشی از این موزه به گنجینه‌ مردم‌شناسی تبدیل شده و در سربینه حمام مردانه آن ‪۱۲پیکره از کسب و کار و مناسب اجتماعی دوره ‌قاجار در فضایی سنتی نصب شده است.   در سربینه زنانه این حمام نیز با نصب هشت پیکره زنانه، مراسم حنابندان عروس که از رسم‌های رایج دوران قاجاریه در اراک بوده به نمایش گذاشته شده است حال و هوای مکان این موزه با تزیینات و معماری جذاب زیبایی و ارزش این گنجینه را دوچندان کرده است

حمام چهار فصل اراک که سنگ بنای آن در دوره قاجاریه توسط شخصی به نام "حاج محمدابراهیم خوانساری" نهاده شد، میراثی ارزشمند است که نمونه‌ای از معماری کهن ایرانی است. وجه تسمیه این بنای کهن به "چهارفصل" به واسطه نقوشی از فصول چهارگانه سال‌است که در چهارگوشه‌این‌حمام توسط دستان باذوق هنرمندان نقاش و کاشیکار حک شده است.

ساختمان این حمام قدیمی دارای دو قسمت مجرا برای استحمام مردان و زنان بوده و شکل طراحی بنای آن در نوع خود کم نظیر است. کاشی‌های به کار رفته در سربینه حمام چهارفصل بارنگهای متنوع و جذاب همراه با پیچکهای زیبای ستونهای آن در جای جای این حمام جلوه‌خاصی به آن داده است.

سربینه قسمت مردانه حمام با کاشی خشت هشت رنگ مزین شده و هشت ستونی که گنبد اصلی بر روی آن قرار گرفته با پیچشهای بسیار زیبا و کاشی کاری طرح بوته و گل به طرز شگفت انگیزی چشم نواز است. قسمت زنانه این حمام نیز دارای سربینه واحد بوده و گرمخانه آن بخش‌های خصوصی و عمومی را شامل می‌شود .حمام چهارفصل اراک که درسال ‪ ۱۳۵۳در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده به سبب طراحی خاص و ویژگیهای معماری از معدود آثاری است که در زمینه تحقیقات مردم‌شناسی و ابنیه فرهنگی از اهمیت زیادی برخورداراست.

این گرمابه قدیمی با مساحتی بالغ بر یک هزار و ‪ ۶۰۰مترمربع در مرکز شهر اراک واقع شده و در ساخت آن از مصالحی نظیر سنگ، آجر ، کاشی و چوب بهره گرفته شده است. کف واحدهای معماری این گرمابه نسبت به سطح خیابان سه متر پایین تر است و این اختلاف سطح باعث می‌شده بدون صرف هزینه آب از کهریز همجوار حمام به داخل خزینه هدایت شود.

  رختکن حمام چهارفصل‌اراک فضای هشت ضلعی است که به وسیله هشت ستون استوار است که ستونها و دیواره‌های رختکن به شکلی زیبا با کاشیها و خشتهای قالبی در رنگهای زرد، آبی، سبز، سفید، مشکی، خاکستری، قرمز و نارنجی تزیین شده است. موضوعات و طرح های کاشی ها شامل انواع گل و بوته، درختان انگور ، سرو و صنوبر، مناظری از رودخانه‌ها و چشمه‌ها و شاخه‌های گل با پرندگان در میان آنها، جدال شیرو گاو و یا شیر و اژدهای چندسر وافرادنظامی ب‌صورت ایستاده با شمشیرهای کشیده است

گلخن این حمام قدیمی بین بخش ساختمانی گرمابه مردانه و زنانه واقع شده که ازاین طریق خزینه‌های واقع در شمال (قسمت مردانه) و جنوب (قسمت زنانه) گرم می‌شده و این گرما در مجموع چهار معبر را شامل می‌شده است.

بخش زنانه این حمام نیز دارای یک جامه کن هشت ضلعی به قطر هفت متر است که بدون استفاده از ستون و یا گوشواره با مهارتی خاص به شیوه دوره چینی زیرگنبد و سپس گنبد بنا شده است. وجود یک سربینه با یک گرمخانه دیگر برای استفاده اقلیتهای مذهبی‌از دیگر ویژگیهای این حمام تاریخی است.

منبع: میراث فرهنگی و گردشگری استان مرکزی 

اطلاعات کلی درباره شهرستان اراک

شهر اراک واقع در شهرستان اراک مرکز استان مرکزی ایران است.به ‌عنوان مرکز استان با جمعیتی برابر با 380755 نفردرسال 1383 و نرخ رشد جمعیتی 3% قطب جمعیتی استان و از شهرهای پر جمعیت کشور محسوب می‌گردد و میدان شهداء (باغ ملی) میدان مرکزی این شهر است.

تاریخچه:
شهر اراک از نظر تاریخی نسبت به سایر شهرهای استان از قدمت چندانی برخوردارنیست. زمان احداث شهراراک به دوره قاجاروسلطنت فتحعلی شاه می‌رسد در اوایل سلطنت قاجار درعراق عجم بعلت وسعت زیاد و جمعیت فراوان همواره ناامنی واختلافات محلی بروز می‌کرد واین امراز لحاظ سیاسی واقتصادی برای حکومت مرکزی بروز مشکل می‌کرد در زمان فتحعلی شاه قشونی به نام عراق تشکیل گردید و یوسف خان گرجی از فتحعلی شاه تقاضا نمود که برای مرکزقشون عراق عجم قلعه‌ای نظامی احداث نماید.به همین جهت تأسیس ساختمان اولیه شهربه صورت قلعه‌ای به نام سلطان آباد، شروع و در سال1231به پایان رسید. هنگامی که راه آهن جنوب از کنار شهر عبورکرد ایستگاهی در کنار شهر احداث گردید نام این ایستگاه را اراک گذاشتند وسپس طی بخشنامه‌ای ابلاغ گردید که نام آبادیهای مجاورایستگاه به نام همان ایستگاه اراک خوانده شوند برای کلمه اراک معانی گوناگونی ذکر گردیده است که تعدادی از آنها عبارت‌اند از: پایتخت، باغستان، نخلستان، شهرستان و بعضی کلمه «اراک» را برگرفته از ایراک و ایران و دانسته که معرب آن کلمه عراق دانسته اند. شهر اراک همچنین یکی از شهرهای دانشجو پذیر کشور است مهمترین دانشگاه این شهر با بالغ بر 15000 دانشجو دانشگاه آزاد اراک میباشد.
 اماکن دیدنی:
             مجموعه تاریخی بازار اراک 
             بنای تاریخی حمام چهارفصل 
             بنای تاریخی مدرسه سپهداری 
             شهر زیرزمینی ذلف آباد
             بنای تاریخی پیر مراد آباد
             روستای ساروق انجدان
             امامزاده شاهزاده حسین
             مرقد شاهزاده محمد عابد
             آتشکده برزوی راهگرد 
             بنای تاریخی کاروانسرا
             امامزاده ابراهیم
             امامزاده حوا خاتون
             امامزاده هفتاد و دوتن ساروق

جاذبه‌های طبیعی:
جریان سرچشمه‌های قره چای (رودخانه شراء ومهاجران) درغرب شهرستان اراک به علاوه وجود مناطق سرسبز در حواشی این رودخانه و همچنین اقلیم کوهستان و نقاط مرتفع جهت کوهنوردی، این قسمت از شهرستان اراک را از سایر مناطق جدا نموده است.

چشمه ها:
                 · چشمه چپقلی که آب معدنی عقیق از آن تهیه می شود.
                 · چشمه کیخسرو (سراب حک)

غارها:
شهرستان اراک به خاطر گسترش سازنده‌های آهکی و دولومیتی، محل تشکیل غارهای بسیاری بوده است:
            · غار «قلعه جوق» و مقبره اسرارآمیز آن
            · غار سفید خانی
            · غار انجدان 
            · غار آسیلی

دریاچه یا کویر میقان

سوغات شهرستان:
فتیر، فرش دستباف، باسلق، کشمش سبز، صابون محلی، شیره، انگور........

منبع